Willem de Mérode en Helmantel
Bijzonder. Deze dag laat zich moeilijk anders omschrijven. Op vrijdag 2 oktober 2009 stapte ik op de bus in Groningen. Een bus vol met mensen op zoek naar De Mérode, de familie Keuning. En schilder Helmantel. Dat Helmantel op het programma stond wist ik toen nog niet. Hans Werkman had mij als introducé uitgenodigd voor de Dagtocht Hoogeland, en die kans wilde ik benutten.
Het prachtige Hoogeland
De bus reed vanaf Middelstum over de prachtige kleine wegen. Het vergt wat stuurmanskunst, maar vanuit de bus kun je dan werkelijk genieten van het prachtige landschap en de mooie dorpen. Na een ritje door Westeremden was een eerste korte stop gepland bij de boerderij waar Ekko Ubbens is geboren en getogen.
Boerderij Ubbens te Oldenzijl:
Uithuizermeeden
Een uitgebreide stop in Uithuizermeeden. Natuurlijk, want daar stond De Mérode jarenlang als Meester Keuning voor de klas op de Gereformeerde lagere school. Met een megafoon als hulpmiddel praatte Hans het gezelschap door Uithuizermeeden. Het weer werkte gelukkig best mee. Het huisje waar De Mérode woonde bij zijn hospita aan de Hoofdstraat stond er wat verdrietig bij. Men wil het verkopen, en eerlijk gezegd verwacht ik dat het huisje daarna wel zal worden gesloopt om plaats te maken voor een nieuwbouwhuis. Toch maar een kiekje als geheugensteuntje gemaakt, voor de zekerheid.
Woonhuis-/gedeelte Willem de Mérode aan de Hoofdstraat in Uithuizermeeden:
Naar Spijk
Na het bezoek aan Uithuizermeeden (scrol naar beneden voor alle foto’s), was het de beurt aan Spijk. Spijk is het geboortedorp van Willem de Mérode. Zijn broer schreef het veelbesproken boek ‘Kinderen in verstand en in boosheid’. De beschrijvingen in dit boek zijn de aanleiding voor een wandeltocht door het dorp; er is veel te vertellen.
Geboortehuis De Mérode te Spijk:
Westeremden: Helmantel
Een onvoorzien hoogtepunt van de dag is het bezoek aan de expositie van Helmantel, kunstschilder te Westeremden. De titel van de tentoonstelling is ‘Met Helmantel door de Middeleeuwen’. Een kers op de taart. Levensechte schilderijen van kloosters en kerken, gemaakt door een ontspannen, perfectionistische schilder. Nu weet ik dat het huisje in Uithuizermeeden niet zo’n historische waarde heeft als de woning van Helmantel. Maar als ik zie hoe prachtig hij de Weem uit de 13e eeuw heeft gerestaureerd denk ik stiekem dat het leuk zou zijn als ook iemand met zo’n scherpe blik nog iets moois van dat huisje in ‘Mei’ zou weten te maken.
Het gezelschap aan een kopje koffie in de expositieruimte:
Over De Mérode
Natuurlijk verhaalt Hans Werkman die dag over Willem de Mérode. Leuke nieuwe dingen komen naar boven, bijvoorbeeld dat De Mérode een liefhebber was van Beethoven. Belangrijk kenmerk voor het dichtwerk van De Mérode is dat hij vooral bezig is met zijn eigen problematiek. Zijn (homoseksuele) geaardheid, hoewel spiritueel van aard, speelt een grote rol in zijn poëzie. Voor de NRCV-documentaire uit 1979 wordt dan ook heel toepasselijk de tekst “Liefde, is er geen ander pad, dan via leed tot u te komen?” aangehaald.
In het gedicht ‘Sledevaart’ komt in zijn geluksgevoel over liefde heel duidelijk naar voren dat hij een verbinding maakt tussen aards geluk en Hemelse heiligheid. De Mérode publiceerde dit gedicht nooit zelf. Hans Werkman noemt de visie van Willem de Mérode op jongens ook romantisch. Maar Werkman heeft zeker ook zelf een romantische inslag: hij bracht de schriften met een verzameling van handgeschreven gedichten van De Mérode terug in de woning in Uithuizermeeden op één van de dagtochten. Dat heeft Hans Werkman als een bijzonder moment ervaren. Hij zegt daarover dat hij de gedichten voor het eerst “thuisbracht”, nadat ze zijn meegenomen toen De Mérode het gevang in moest (Willem de Mérode heeft de schriften na zijn insluiting nooit teruggekregen; zijn kamer werd leeggemaakt).
Fotogalerij
Herdenkingsmonument De Mérode te Uithuizermeeden:
Hans Werkman vertelt …
Glas-in-lood in de Gereformeerde Kerk (vrijgemaakt) te Uithuizermeeden. Zo moet De Mérode dit ook hebben gezien: 
Bord aan de muur van de geboortewoning van De Mérode:
Graven rond het kerkje te Westeremden:
Onderonsje tussen Helmantel en Werkman te Westeremden in de tuin van de Weem:
Vergezicht Westeremden:
